Tôi xin đơn cử truyện một người bán sách thất vọng, ông John R. Tôi không thấy đời có mục đích, nên không tụng niệm nữa, và theo thuyết bất khả tri [24]. Sau cùng tội nhân thấy khổ sở như búa đập vào đầu và hoá điên.
Tôi làm việc thêm đến hơn hai giờ mỗi ngày, vậy mà chẳng hề thấy mệt bao giờ cả". Mùa xuân năm 1938, tôi đến bán ở gần Versailles [7]. Chỉ huy trận đó, Đại tướng Grant nhức đầu kịch liệt, mắt mờ gần như đui, tới nỗi phải đi sau quân đội rồi té xỉu và đành ngừng lại ở một trại ruộng.
Tôi ngồi phịch xuống chiếc ghế, nói: "Thượng Đế muốn sao con xin nghe vậy" mà hai hàng lệ ròng ròng trên má. Sự lo lắng về mất ngủ làm hại sức khỏe bạn hơn là sự mất ngủ. Trời u ám và lãnh lẽo.
Như thế trong hai mươi mốt ngày. Thí nghiệm tai hại đó đã cho tôi một bài học tới già đời chứ?. Dì phải nuôi tới sáu người con, lại phụng dưỡng thêm hai bà, mà cứ coi như việc thường, Theo dì, chẳng có chi là cao thượng đặc biệt hoặc đang khen hết, chỉ là việc phải, tự nhiên, nên dì mà như vậy thôi.
Mấy năm trước, một buổi sáng, một ông hàng xóm gõ cửa nhà tôi bảo phải đi chủng đậu ngay. Bẹnamin Fraklin hồi bảy tuổi, lỡ làm một việc mà 70 năm sau ông còn nhớ tới. "Chẳng hạn, tôi thường ăn trưa với một anh bạn ít khi tới đúng giờ.
Vậy thì làm sao giúp ta người được? Và tại sao lại giúp họ chứ? Có lợi gì cho ta đâu?". Một lần, trong trận Nam Bắc chiến tranh, khi nghe bạn thân tố áo những kẻ thù cay độc nhất cảu mình, ông nói: "Các anh còn giận dai hơn tôi nữa. Ông nhồi bông gòn vào lỗ tai để khỏi nghe tiếng động và để bộ thần kinh được yên tĩnh.
Má tôi muốn tôi hy sinh cho tôn giáo. Ông liền nói: "Lẽ dĩ nhiên, có ai hề thấy xẻ mạt cưa bao giờ! Làm sao mà cưa, xẻ nó được, vì nó đã vụn như cám rồi! Quá khứ cũng vậy. Chúng ta chẳng giống cây khổng lồ trong rừng đó ư? Chúng ta chẳng thường vinh quang thắng được những cảnh sấm sét, dông tố, trời long đất lở trong đời để rồi bị những nỗi lo lắng lặt vặt nó diệt đó ư? Những nỗi lo lắng lặt vặt ấy có khác chi những con sâu nhỏ kia mà ta có thể bóp bẹp giữa hai đầu ngón tay không?
Chính nó đã gây ra nhiều sự đau khổ hơn bất cứ trận chiến tranh hay bệnh thiên thời nào trong lịch sử trái đất này. Đoạn trường ai có qua cầu mới hay! Sự thù oán không những làm tinh thần mất bình tĩnh, mà còn giết từ hương vị của đời sống đến những thú vui nhỏ nhặt nhất như ăn một bữa cơm ngon.
Để trả lời, ông kể một câu chuyện lý thú đến nỗi tôi còn nhớ mãi đến bây giờ, mặc dầu thoạt nghe có vẻ đùa! Chuyện là thế này: Tiết trời lạnh tới nỗi ông nghe thấy hơi thở của ông đóng băng lại thành những tinh thể nhỏ xíu mỗi khi gió đánh bạt hơi thở qua tai. Tôi có thể giải cho viên thống đốc Nhật.
Anh có nhiều lý do tự mãn vậy mà cứ gắt gỏng từ sáng đến tối. Một người đàn bà ở Californie mà tôi xin giấu tên, nếu biết bí quyết ấy thì chỉ nội trong 24 giờ là gột hết nỗi lầm than khổ sở của mình. Khi rán kiếm sự kiện, tôi làm như thu thập nó không phải cho tôi mà cho một người khác.