Những phút ấy phải thiêng liêng, hoàn toàn thiêng liêng như buổi tập diễn kịch hoặc một cuộc đấu quần vợt. Tôi có thể kể Pascal, La Bruyere (triết gia pháp thế kỷ 17) và Emerson (triết gia Mỹ thế kỷ 18). Xin bạn đừng tỏ vẻ mỉa mai khi nghe hai tên ấy.
Mỗi ngày từ 6 giờ chiều đến 10 giờ sáng - tức 16 giờ - thầy phải tìm cách luyện thân thể và trí óc, tâm hồn. Tôi nhấn mạnh bao nhiêu vào điều đó cũng không phải là thừa. Điều tôi muốn khuyên bạn là hồi 6 giờ chiều bạn nên nhìn thẳng vào sự thật, nhận rằng mình không mệt (bởi vì bạn quả thực không mệt, bạn biết vậy mà) và thu xếp làm sao cho buổi tối khỏi bị bữa cơm cắt ra làm hai đoạn.
Thế là 6 giờ, có lẽ hơn nữa, đã trôi qua từ khi bạn ở sở ra, trôi qua như một giấc mộng, trôi qua như ảo thuật, không sao hiểu được. Thật là một chế độ dân-chủ lý-tưởng. Thường thường ông không yêu thích công việc của mình, may lắm là không ghét nó.
Sau cùng bạn lên giường, mệt phờ vì công việc ban ngày. Vậy mà bạn đương đi tìm hạnh phúc, phải không? Bạn tìm thấy nó chưa? y không đáng được tiếp tế thời gian, phải khoá công tơ lại cắt thời gian của y đi".
Bạn bảo: "Được, cứ cho rằng tôi chịu gắng sức để chiến đấu, rằng tôi đã suy nghĩ kỹ và hiểu kỹ những lời nhận xét có giá trị của ông, thì tôi phải bắt đầu bằng cách nào đây?". Bạn có nhớ những tối đi đờn ca trong một đám tiệc không? Khi có việc gì nhất định để làm buổi tối, một việc gì cần hết năng lực của bạn, thì bạn chỉ nghĩ tới việc đó thôi, bạn cũng thấy hăng hái, vui vẻ suốt ngày rồi, phải không? Ta hoàn toàn có thể kiểm soát bộ máy suy nghĩ của ta được.
Trong 16 giờ đó thầy không phải kiếm ăn, không phải lo vấn đề tiền bạc, thầy sung sướng, rảnh rang. Bạn biết rằng ít nhất cũng có được nửa giờ yên ổn. Tôi lại đón bạn khi bạn ở sở ra.
Còn đi trên đường hoặc ngồi trong góc xe mà tập trung tư tưởng thì ai mà biết được? Có thằng tướng ngu nào cười bạn đâu? Bạn có thể có những nguyên tắc giúp mình tin rằng cướp bóc là làm việc phải. Không có một vị thần linh nào bảo: "Người này hoặc là điên, hoặc có óc nô lệ.
Bạn làm việc quan trọng đó lúc nào? Theo tôi lúc thích hợp nhất là lúc đi từ sở về nhà. Tôi không thể có cái ý cung cấp cho công việc đó ba bốn chục phút liên tiếp vô cùng tĩnh mịch. Sau khi đã suốt ngày gắng sức lo cơm, áo, tự nhiên óc ta muốn suy nghĩ.
Học không phải là để thông hiểu văn chương, biết nghệ thuật hoặc một môn học nào khác, mà là để tự biết mình. Ý muốn đó có nhiều tên. Một nguy hiểm nữa, là bị buộc chặt vào chương trình như một tên nô-lệ bị buộc chặt vào cỗ xe.
Và trong khoảng thời gian đã định trước, bạn chỉ nghiên cứu về vấn đề đã chọn đó thôi. Một thất bại, tự nó, có đáng kể gì đâu nếu nó không làm mất lòng tự tin. Nó là hình thức cao nhất của văn chương.